Archiwalna Strona
Wysoki kontrast - wersja strony dla niepełnosprawnych
Listopad 2020 | >> | |||||
Pn | Wt | Śr | Cz | Pt | So | Ni |
1 | ||||||
2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
30 |
Szczególne podziękowania kierujemy do ppłk Andrzeja Szutowicza i Pana Mariana Twardowskiego – autorów prezentacji za udostępnione zdjęcia.
PODEGRODZIE
Podegrodzie leży na tzw. Polanie Drawieńskiej między Drawnem a Branimiem, ok. 2 km od Barnimia i ok. 1 km na wschód od Drawieńskiego Parku Narodowego. Należy do Sołectwa Barnimie; w latach 1975 – 1998, podobnie jak Gmina Drawno, osada była w województwie gorzowskim. W 2007 r. liczyła 54 mieszkańców. Obecnie (2013) zameldowanych jest w Podegrodziu 56 osób.
Historia majątku
Grunty, na których obecnie znajduje się Podegrodzie, należały do rodu von Wedel z Drawna. W czasach niemieckich rządów miejscowość nosiła nazwę Schloßgut, co było nawiązaniem do dawnego podziału majątku Wedlów dokonanym po śmierci małżonków Rüdigera von Wedel (zm.25.01.1592) i Jadwigi z. d. von Golz (zm.1593). Z fortuny drawieńskich Wedlów wyodrębniono wówczas oddzielne majątki tj.: zamkowy (Schloßgut ), stary dom ( Großgut – wielki), wielki bór (Brückgut – mostowy) oraz majątek polski. Poszczególne części przypadły synom Rüdigera i Jadwigi. Majątek w Podegrodziu mógł istnieć już w XIV w. Z miejscowością tą był związany Moritz Henryk von Wedel (zm.1719), syn Ernsta Rüdigera Heristiana von Wedel (1631–1704) i jego trzeciej żony Barbary Margarete von Carnitz, członek zakonu Joannitów, pruski królewski grenadier. Dokładniejsze informacje o majątku pochodzą jednak dopiero z XIX w.
Pobyt Rosjan
O Podegrodziu wspomina się przy opisie pobytu Rosjan w Drawnie podczas wojny siedmioletniej. Otóż w piątek 23 czerwca 1758 roku od strony Kalisza Pom. i Dominikowa przybył w okolice Drawna oddział kawalerii rosyjskiej pod dowództwem generała majora Tomasza Demiku. Był to Holender, który 05.09.1750 wstąpił do służby rosyjskiej jako podpułkownik newskiego pułku piechoty. 30.09.1750 przeszedł do wielikołuckiego (???????????? ) pułku piechoty i otrzymał awans do stopnia pułkownika, w grudniu 1755 awansował na brygadiera. Wkrótce przeszedł do kawalerii. 30.08.1757 walczył w Prusach Wschodnich pod Gross-Jägersdorf. 28.04.1758 został generałem majorem. Był człowiekiem odważnym, wyróżniającym się starannością i wigorem. W czerwcu 1758 hrabia Rumiancew powierzył mu dowództwo oddziału składającego się z sześciu dywizjonów kawalerii i nakazał wykonanie manewru przez Mirosławiec, Kalisz Pom. do Drezdenka. Właśnie podczas wykonywania tego zadania Demiku wkroczył do Drawna. Razem jego siły liczyły blisko 2000 kawalerzystów. Źródła drawieńskie odnotowały, że rosyjski oddział początkowo liczył około 700 jeźdźców, lecz w miarę przybywania nowych oddziałów Rosjan przybywało. Jak zauważono, byli to nie tylko Rosjanie oraz Kozacy, ale także Tatarzy, Kałmucy i Słowianie bałkańscy. Historia odnotowała też pułkownika Dołgorukiego i rosyjskiego majora Handring von Tempelburg. Wojsko zajęło najważniejsze obiekty w mieście i strategiczne rejony w terenie. Nad jeziorem zorganizowano obóz. Kwatery zajęto aż do Recza. Generał zatrzymał się w Podegrodziu, tu zorganizował swoje stanowisko dowodzenia. Stąd też wyszły jego zarządzenia żądające dla niego i podległych mu Kozaków chleba, piwa i wódki. Tu nałożył na Drawno kontrybucję w wysokości 3000 talarów, która miała być zebrana do godziny 5 rano następnego dnia, w przeciwnym razie zamierzał spalić miasto.
Takiej sumy drawnianie nie byli w stanie zebrać. Kozacy chodzili z pracownikami magistratu od domu do domu, strasząc mieszkańców. Rano zebrano blisko połowę tej sumy. Demiku miał ją odebrać w ratuszu. Gdy bawił się w Podegrodziu, jego podkomendni plądrowali okoliczne domy, z obór wyprowadzano bydło i zabijano, a 40 koni zabrano ze sobą. Przed południem o 10 godzinie Rosjanie odeszli, część do Sieczna, a część do Dobiegniewa, które również musiało zapłacić okup w wysokości 1100 talarów. W następnych dniach kolejne oddziały rosyjskie przechodziły przez Drawno i Podegrodzie, idąc w stronę Barnimia i dalej w kierunku na Dobiegniew – Drezdenko. Część jednak została jako tzw. oddziały zabezpieczające i stały się zmorą okolicznej ludności. Gen. Demiku dotarł pod Drezdenko, miasto posiadało twierdzę ulokowaną między Notecią Starą i Leniwą. Generał miał opanować miasto i zapewnić przeprawę przez Noteć. Ponieważ otrzymał rozkaz od głównodowodzącego hrabiego Fermowa, by „ nie stracić ani jednego człowieka ”, po stwierdzeniu, że miasto było obsadzone garnizonem, powrócił na Pomorze i przepraw nie zabezpieczył.
Zrobił fatalny błąd, gdyż jak się okazało, załogaDrezdenka, składała sięgłównie z milicji miejskiej,która nie miałazamiaru walczyć,lecz miała zamiar wycofać się z miasta. Manewr Demiku nie dostarczył informacji o załodze miasta, podejściach do niego i stanie fortyfikacji oraz przeprowadzonych tam pracach. Niezadowolony hrabia Rumiancew wysłał generała ponownie pod Drezdenko, by je zajął. Ten wydelegował jednego ze swoich oficerów sztabowych z propozycją poddania. Powitano go jednak strzałami. Demiku nie chcąc ryzykować, wrócił z powrotem. Wówczas Rumiancew pozbawił go dowództwa nad grupą.
Von Normann próba rozszyfrowania postaci
W 1802 r. dobra zamkowe znajdowały się w posiadaniu spadkobierców wdowy po generale majorze von Normann. Generał jest postacią praktycznie nieznaną; wiadomo, że w 1767 r. na rozwidleniu dróg w Nowej Korytnicy wybudował drewniany kościółek. Poprzednie dwa kościoły uległy tam spaleniu. Ponieważ w dobie Fryderyka Wielkiego było dwóch generałów von Normann, to po analizie ich życiorysów generałem z Nowej Korytnicy mógł być zmarły 23.04.1780 r. w wieku 75 lat w Gorzowie Wlkp.gen. major Karl Ludwig von Normann. W latach 1755 – 1761 był dowódcą 1 pułku dragonów. Pułk ten zasłynął w czasie wojny siedmioletniej. 21.04.1757 pod Richenbergiem razem z 12 pułkiem dragonów zdobył trzy sztandary. Walczył pod Pragą,18.06.1757 pod Kolinem zdobył pięć sztandarów. Uczestniczył w marszu na Śląsk, gdzie 22 listopada 1757 toczył boje pod Wrocławiem, a pod Lutynią – walcząc na prawym skrzydle – starł się z pułkami saskimi i austriackimi. Zdobył 3 sztandary i wziął do niewoli 11 oficerów i 800 żołnierzy. Potem z dwoma batalionami kirasjerów rozbił dwa bataliony bawarskie, zdobywając cztery sztandary. W kwietniu 1758 uczestniczył w oblężeniu Świdnicy, a od maja do lipca walczył na Morawach i oblegał Ołomuniec. Po wejściu Rosjan do Brandenburgii pułk von Normanna 11 sierpnia 1758 pomaszerował pod Sarbinowo, tam 25 08.1758 uczestniczył w słynnej bitwie. Na lewym skrzydle pozycji rosyjskich stała m.in. kawaleria znanego z kontrybucji w Drawnie gen. Demiku. Na to skrzydło około godz. 15-tej ruszyło natarcie pruskie. Wtedy na flankę Prusaków uderzył swoją jazdą gen Demiku, który rehabilitował się za wpadkę z Drezdenkiem. Rosjanie zdobyli wysuniętą baterię pruską bronioną jedynie przez batalion piechoty. Zaatakowano prawe skrzydło piechoty Fryderyka II, rozbijając kilka batalionów. Atak został powstrzymany przez ogień resztek piechoty pruskiego prawego skrzydła i szarżę oddziałów jazdy. Dragoni von Normanna odbili baterię. Jazda rosyjska wycofała się, a wtedy Prusacy wykonali kontratak. Udało się im odrzucić lewe skrzydło rosyjskie. Wycofało się ono aż do Chwaszczan, a jego część została wpędzona w błota Dworskiego Bagna. Niektórzy Kozacy podpalili wioskę Cychry ( niem. nazwa Zicher ), lecz już z niej wydostać się nie mogli,gdyż otoczyła ich pruska kawaleria. Ostatecznie bitwa pozostała nierozstrzygnięta. Siły obu stron były tak wyczerpane, że brakowało im sił do kontynuacji zmagań. Po bitwie Demiku pozostał na placu boju i zbierał ostatnich rosyjskich żołnierzy. Pułk dragonów von Normanna ruszył do Saksonii 14.10.1758 bił się z Austriakami pod Hochkirsch, był w środku drugiej linii kawalerii brygady von Zietena. 25.10.1758 trzy szwadrony pułku uczestniczyły w zwycięskim starciu z kawalerią austriacką pod Landskrone. Dzień później pod Ebersbach pułk przyjął kapitulację 8 oficerów i 418 austriackich żołnierzy. 01.01.1759 Tomasz Demiku za bitwę pod Sarbinowem został generałem porucznikiem. Do spotkania obu generałów doszło 23.07.1759 pod Kijami (bitwa pod Paltzig). Podczas tej bitwy Prusakami dowodził gen. Karl Heinrichvon Wedel, a Rosjanami – Piotr Siemionowicz Sałtykow. W ugrupowaniu pruskim gen. von Normann znalazł się na pierwszej linii, dowodził brygadą w składzie Dywizji gen. por.von Schorlemmer. Z prawej strony wsi Paltzig znajdowały się pozycje jazdy rosyjskiej gen. Demiku . Tak się złożyło, że grabieżca Drawna podczas tej bitwy poległ, jednak cały bój okazał się rosyjskim zwycięstwem. W 1760 pułk brał udział w wyprawie na Drezno. 15.08.1760 był pod Legnicą, lecz udziału w bitwie nie wziął. 03.11.1760, w składzie korpusu von Zietena walczył pod Torgau.
Kolejni właściciele
W 1809 r. dobra w Podegrodziu zakupione zostały przez kapitana von Brunn. Za jego czasów, w latach 1820 – 1824 przeprowadzono repasację gruntów zamkowych i chłopskich. Wynikiem wytyczenia nowych granic, na bazie istniejących zabudowań, zlokalizowanych przy drodze do wsi Barnimie założono folwark. Dało to początek dzisiejszej osadzie. Przyjmuje się, że folwark Podegrodzie powstał w 1824 r.
Landrat Waldow
W 1828 r. właścicielem majątku został landrat Achatz Wilhelm August von Waldow (ur.11.01.1771 Dannenwalde, zm w Branimiu 31.01. 1848); major, kawaler orderu "Paur le merite", pan na Barnimie, Stobnie i Rogach, syn Adolfa Friedricha III von Waldow (1724 – 1801) i Elisabeth Dorothea Sophie von Bismarck (1736 – 1810). Rodzice zawarli związek małżeński 10.01. 1759.W latach 1785/86 uczył się w Akademii Rycerskiej w Branderburgii. Jako 15- latek został przyjęty do pułku kirasjerów (Das Kürassier-Regiment 7) w Salzwedel. W 1787 uczestniczył w wojnie z Holandią. Jako porucznik walczył w kampanii 1792/93 z Francuzami. Bił się w Szampanii i nad Renem. Wmarcu 1793 brał udział w szturmie na szańce Hochheimer i w wyparciu Francuzów do Renu. Za wykazaną odwagę otrzymał najwyższe odznaczenie wojenne Prus, OrderPour le Mérite. W 1800 został członkiem zakonu Joannitów. W 1832 odznaczono go Orderem Czerwonego Orła III kl. W 1833 został majorem.Po śmierci ojca objął majątek Stobno wraz z folwarkiem Rogi.Zapoczątkował boczną gałąź lubniewickiej linii von Waldowów, zwaną Stubbenhagen-Fiirstenau (Stobno-Barnimie). Był dwukrotnie żonaty, pierwszy raz 09.06.1800 z Friederike von Füllgraf (1776 – 1815). Od jej imienia pochodzi nazwa założonego w 1807 folwarku Konotop (niem. Friedenau). Folwark posiadał pałac, leśniczówkę, karczmę, papiernię (młyn papierniczy) w Bogdance i podwórze folwarczne z zabudową. Waldow z pierwszą żoną miał pięć córek: trzy zmarły w dzieciństwie i młodym wieku; Emilie (4 lata), Sophie (16 lat), Paula (zm.1819). Dwie córki Hulda i Mathilde wyszły za mąż za przedstawicieli rodziny von dem Borne. Miał też dwóch urodzonych w Branimiu synów: Karla Friedricha Wilhelma Emila Theodora von Waldow (1805 – 1867), od 1837 właściciela m. Konotop, który w 1854 sprzedał i Kreuzwendedicha Emila Hermanna von Waldow (1806 – 1852) landrata choszczeńskiego z lat 1836 – 1846.
Waldow po krótkim wdowieństwie 15 kwietnia 1816 poślubił Wilhelminę Johannę Elisabeth von Thielau. Ich pierwsze dziecko, córka Friederike (Marie) von Waldow (zm.13.01.1911) urodziła się 04.02.1817 w Barnimie, tu także urodziła się druga córka Clara (ur.01.09.1819) oraz dwaj synowie : Adolf Friedrich August von Waldow (1820 – 1906) był królewskim pruskim nadleśniczym i rycerzem zakonu Joannitów i Karl Wilhelm Julius von Waldow (1822 – 1885) – dziedzic Branimia, zmarł jak ojciec w Barnimiu.
Achatz Wilhelm August von Waldow25.03.1816 został komisarycznym landratem powiatu choszczeńskiego ( Kreiss Arnswalde). Podczas jego urzędowania miastem powiatowym było Choszczno, lecz biuro landrata tymczasowo przeniesiono do Drawna i od 15.01.1815 mieściło się w Barnimiu (wg Hansa Pupke w Dominikowie H.R. 182/1983 s.15). Funkcje tę pełnił do 01.06.1835. Był też przewodniczącym Landtagu w Kostrzynie oraz deputowanym na Sejm Prowincjonalny w Berlinie (1826–1847).
Dalszy rozwój majątku
W latach 30-tych XIX w. w Podegrodziu, jak wskazują mapy z tego okresu, było kilka budynków gospodarczych folwarku oraz pojedyncze budynki osady. W 1840 r. majątek należał do niejakiego Schulze. Od 1850 r. właścicielem był Carl Ludwig Pentz, który przyczynił się do jego rozbudowy.
Znajdowało się tu 9 budynków mieszkalnych murowanych i 11 budynków gospodarczych z kuźnią. W 2. połowie XIX wieku w południowej części prostokątnego dziecińca zbudowano neoklasycystyczny pałac – siedzibę właściciela majątku, istniejący do dziś. W 1879 majątek obejmował 302 ha pól uprawnych, 42 ha łąk, 67 ha lasu,10 ha innego areału, razem 421 ha. Przynosił on czystego zysku 6401 marek. W 01.12.1910 osada miała 67 mieszkańców.
Na początku XX w. po stronie południowej dzieciństwa i dworu założono mały park krajobrazowy (2,68 ha). W jego kompozycji znajdowała się polana przy dworze, w części środkowej owalny staw, sad po zachodniej stronie stawu i różnogatunkowe zadrzewienie w formie pojedynczych drzew w otoczeniu dworu (graby, jesiony, dąb, orzech) oraz tworzące przy jego granicach różnej wielkości grupy (świerk, buk, buk odmiany purpurowej, dąb), a także odcinki szpaleru osłonowego ( jesion, grab). Do dziś czytelne są elementy pierwotnego założenia parkowego. Po stronie zachodniej dzieciństwa, przy drodze prowadzącej w kierunku rzeki Drawy, położony był mały ogród użytkowy (sad, warzywnik). Także przy tej drodze, ok. 150 m na zachód od zabudowy, istniał cmentarz z początku XX w. z neogotycką kaplicą (obecnie jest w złym stanie). W czasie ostatniej wojny światowej przy tej kaplicy modlili się Polacy – robotnicy przymusowi, a na cmentarzu chowano zmarłych w Podegrodziu członków ich rodzin. Zajmował powierzchnię 0,15 ha. W 1998 r. zachowany był tylko jeden nagrobek. W Verlustliste der Neumark im Krieg z 1914 r. podano aż trzech żołnierzy o nazwisku Dieckmann, którzy pochodzili z Schloßgut bei Neuwedell i nic by nie było w tym dziwnego, gdyby nie to, że cała trójka na wspomnianej liście widnieje pod imieniem Franz, są to: rezerwista Franz Dieckmann z 9. kompanii Reserwe Infanterie Regiment 2 (2 rezerwowy pułk piechoty) walczył w dniach 30.09 – 06.10.1914 w bitwie pod Witówką, zaginął 04.11.1914. Żołnierz Franz Dieckmann z tej samej kompanii i regimentu zaginął 03.08.1915 i gefraeiter Franz Dieckmann( ur. 09.02.1880), żołnierz 2 regimentu grenadierów zaginął 21.12.1918. Ponieważ owi Dieckmanni zaginęli w działaniach wojennych, możliwe, że na liście podane są daty z życia jednej postaci.
W 1929 do majątku należało 703 ha gruntów, w tym: 300 ha gruntów ornych, 30 ha łąk, 79 ha lasów, 294 ha nieużytków. Prowadzono tu hodowlę koni (30 szt.), bydła (140 szt.), owiec 500 szt. i świń (100 szt.). W książce adresowej powiatu choszczeńskiego z 1925 odnotowano mieszkającego w Podegrodziu emeryta GotthardaPentz i właściciela ziemskiego(Rittergutsbesitzer) Fritza Pentz, tel. Neuwedell 17 oraz niejakiego kupca Berlina, właściciela sklepu z cygarami i konfiturami, poczmistrza Maertena, administratora Paula Meinberg, rybaka Palma, krawca Priewe i ogrodnika Heinricha Schmidt. Co ciekawe, na wykazie ujęty został Gustav Strehlow, właściciel fabryki sieci w Drawnie (Netzfabrik Strehlow), miał on nr telefonu Neuwedell 24.
Podegrodzie leżało w gminie Barnimie (Die Gemeinde Fürstenau) w powiecie Choszczo (Kreis Arnswalde). W gminie tej obok Barnimia i Podegrodzia było Żółwinko (Salvin). Urząd stanu cywilnego obsługujący także mieszkańców Podegrodzia mieścił się od 1874 w Barnimiu, natomiast sąd okręgowy w Drawnie, a sąd pracy w Dobiegniewie (Woldenberg). Mieszkańcy ewangelicy swoją parafię i kościół mieli w Barnimiu, a katolicy podlegali pod parafię w Choszcznie.
Wojna
W czasie wojny Podegrodzie było miejscem pracy niewolniczej robotników pochodzących z różnych podbitych krajów. Oprócz Polaków pracowała tu spora, bo ok. 30-to osobowa grupa jeńców rosyjskich. Zakwaterowani byli w budynku ogrodzonym drutem kolczastym. Jesienią 1944 r. Rosjan zabrano. Było tu także ok. 30 Francuzów, mieszkali w domu, który istnieje do dziś, traktowano ich znacznie lepiej niż Rosjan. Byli też i Włosi, pojawili się na krótko i później ich przeniesiono. Spośród robotników przymusowych Podegrodzia wywodzi się jeden z pierwszych mieszkańców i burmistrzów polskiego Drawna – Franciszek Wiśniewski. Niemcy odebrali mu gospodarstwo i z rodziną wysłali na roboty. Na ich gospodarstwie zaczęli gospodarzyć osiedleni tam Niemcy. Wiśniewscy 08.05.1940 trafili do Podegrodzia. Burmistrzował w latach 1946 – 1959. Inną rodziną, która trafiła na roboty do Podegrodzia, byli A. Zostali oni wysiedleni z Gostynina koło Kutna w dn. 06.04.1940. Jan A. 15 stycznia 1944 został aresztowany przez gestapo za słuchanie radia. Groziła mu kara śmierci, jednak dzięki zarządcy majątku uniknął jej i po gehennie więzień trafił do Konzentrationslager Neuengamme koło Hamburga. Otrzymał numer 29883. Pracował tam w cegielni, potem był KZ Watenstedt-Leinde i praca w zakładach „Hermann Göring". Zatrudniono go przy wyrobie amunicji, był wielokrotnie pobity przez Niemców. Gdy zbliżał się front,JanA. został przeniesiony do Ravensbrück, podczas transportu do tego obozu wielu więźniów zmarło z wycieńczenia, tam 30.04.1945 zastał wyzwolony przez wojska radzieckie. Po wojnie powrócił do Gostynina, ostatecznie osiadł z rodziną w Warszawie.
Rosjanie weszli do Podegrodzia od strony Barnimia. W tym czasie wyszła na nich z kierunku Drawna niemiecka tyraliera. Jej żołnierze szli rozstawieni na szerokość ok. trzystu metrów. Znajdujący się we wsi Polacy ukryli się w prowizorycznym schronie zrobionym w piwnicy jednego z domów. Słychać było dalekie wybuchy pocisków artyleryjskich z kierunku wschodniego, gdzieś w rejonie Kalisza Pomorskiego. Od czasu do czasu wolno terkotał ciężki karabin maszynowy, a w ślad za nim śpieszyły krótkie serie z automatów. Niebo oświetlały łuny pożarów, których blask rozjaśniał wilgotne ściany piwnicy. Tymczasem hitlerowcy na dobre usadowili się w miejscowości, zajęli wszystkie budynki, liczyli się z szybkim atakiem Rosjan. W oczach wielu z nich pojawiał się strach Jeden z nich powiedział: „Nie możemy Iwanowi poradzić – zwierzał się ów żołnierz.– Oni mają czołgi i wiele artylerii, a my już nic nie mamy, nawet przemówień Hitlera”. Pod wieczór zaczęła bić artyleria radziecka ze stanowisk w rejonie Załomu i Barnimia. Niemcy opuścili osadę. Wkrótce jednak nadeszli inni. Była to grupa żołnierzy z Waffen-SS . Jeden z nich, wskazując na robotników polskich, w tym i na Tadeusza Wiśniewskiego, który tu pracował, krzyknął: „Oni czekają na Iwanów !!!”. Wyjął rewolwer, a był tak pijany że ledwo stał na nogach, i zaczął krzyczeć że ich zastrzeli. „ Za co !?”- niespodziewanie odezwał się gospodarz, u którego pracowali i chwycił SS-mana za ręce, a robotnikom kazał uciekać. Ukryli się w stodole. Weszły zaraz inne oddziały niemieckie i o nich chyba zapomniano. Niemcy bili kury, kaczki i smażyli je sami w kuchni. Któryś nucił popularną w wojsku niemieckim piosenkę Lili Marleen. Około 4-tej godziny nad ranem Niemcy odeszli. Kanonada artyleryjska nie ustawała. Nadjechali Rosjanie, wypili za przyjaźń z Polakami i poszli na Drawno.
W nocy 28.02/01.03 1945 przez Podegrodzie przeszły z Barnimia do Drawna oddziały 2 Dywizji Artylerii WP, które w Drawnie zajęły ugrupowanie bojowe, by o godz. 8.00 dn. 01.03.1945 rozpocząć swój chrzest bojowy.
Podegrodzie polskie
Po II wojnie światowej majątek został upaństwowiony. W 1946 obiekt przejął urząd Państwowych Nieruchomości Ziemskich i włączył do KPGR w Drawnie z siedzibą w Podegrodziu. Do 1992 r. funkcjonowało tu Wielozakładowe Państwowe Gospodarstwo Rolne Podegrodzie,którego biura znajdowały się w pałacu. Obręb geodezyjny Podegrodzia wynosił 498 ha, w tym 489 użytkowane było przez PGR.W 1995 było tu 6 domów,11 budynków gospodarczych, cegielnia, kuźnia i kierat konny. Po likwidacji PGR właścicielem majątku została Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. W skład kompleksu majątku wchodziły wtedy oprócz pałacu dwa dwojaki z XX w. (dziś domy mieszkalne), spichlerz oraz obory z końca XIX w. murowane z kamienia polnego, góra wykonana została z cegły. Jedna obora usytuowana została tak, by zamykać podwórze gospodarcze od zachodu a druga od południa. Ponadto z innych zabudowań wymienić można murowaną chlewnię i dwie stodoły z XIX w. Pierwsza z nich, murowana z kamienia polnego przetykanego drobnymi kamieniami z dachem dwuspadowym krytym dachówką zakładkową, zamknęła podwórze od wschodu. Druga stodoła została częściowo przebudowana w drugiej połowie XX w., wykonano ją z kamienia polnego z ceglanym szczytem i dwuspadowym dachem krytym dachówką zakładkową. Stodoła zamknęła bok podwórza od strony północnej. Obecnie cały kompleks stanowi własność mającego swój rodowód w Bytowie na Kaszubach p. Artura B.TOPKA, który faktycznie uratował pałac i przystosowuje go do wymogów współczesności .
Opracował : Andrzej Szutowicz
Literatura
Dorota Matyaszczyk „Operat ochrony zabytków kulturowych Drawieńskiego Parku Narodowego wraz z otuliną” Katalog Miejscowości – wytyczne konserwatorskie”
T.III N-Ż. WOS i OSK Poznań 1998 -1999 186.4 Podegrodzie.
http://www.adressbuch-landsberg.de/vl_142d18/daase.html
http://www.gemeindeverzeichnis.de/gem1900/gem1900.htm?brandenburg/arnswalde.htm
http://www.gedenkstaette-salzgitter.de/jana.htm ( foto)
http://www.preussenweb.de/regiment5.htm
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Sarbinowem
http://www.kronoskaf.com/syw/index.php?title=1759-07-23_-_Battle_of_Paltzig
http://syw-cwg.narod.ru/bgr_dmk.html
Die Provinz Brandenburg - edoc - Humboldt-Universität zu Berlin
http://edoc.hu-berlin.de/ebind/hdok/h254_provinzbrande/PDF/h254_provinzbrande.pdf
Gemeindelexikon für den Freistaat Preußen. Provinz Brandenburg. Nach dem endgültigen Ergebnis der Volkszählung vom 16. Juni 1925 und anderen amtlichen Quellen unter Zugrundelegung des Gebietsstandes vom 1. Juni 1932. Berlin: Preußisches Statistisches Landesamt, 1932., S. 5
http://neuwedell.fuerstenau.kreis-arnswalde.de/
Kreis Arnswalde/Adressbuch 1925–1926/Dörfer und Gutsbezirke http://wiki-de.genealogy.net/Kreis_Arnswalde/Adressbuch_1925%E2%80%931926/D%C3%B6rfer_und_Gutsbezirke
http://syw-cwg.narod.ru/btl_plz2.html
Stanisław Laska "Ziemia choszczeńska przeszłość i teraźniejszość " WSP Szczecin 1976 r. s.120
http://www.kremmin.net/pages/seiten.php?Seite=ueber_uns
Grzegorz Jacek Brzustowicz „ Czasy Wedlów” Wyd. „A Sz „ Artur Szuba Choszczno 2003 r. str.41
Grzegorz Engel. Podegrodzie. Gmina Drawno. Woj. Gorzów Wielkopolski. Dokumentacja ewidencyjna założenia przestrzennego parkowo dworskiego. Pracownia zieleni zabytków. Szczecin 1996. Henryk Grecki
Fritz Mörke „Der Kampf um den Kreis Arnswalde im Jahre 1945“ s. 48, 129
Tadeusz Gasztold. Śladami operacji pomorskiej. Ostatnie Chwile w Drawnie. Relacja Stanisława Kowalczyka. Wydawnictwo Poznańskie 197